**مراد از طائر در آیه 13 از سوره اسراء چیست؟

*تفسیر آیه 13 از سوره اسراء

کُلَّ إِنسَانٍ أَلْزَمْنَاهُ طَآئِرَهُ فِی عُنُقِهِ وَنُخْرِجُ لَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ کِتَابًا یَلْقَاهُ مَنشُورًا- اقْرَأْ کَتَابَکَ کَفَى بِنَفْسِکَ الْیَوْمَ عَلَیْکَ حَسِیبًا

و کارنامه هر انسانى را به گردن او بسته‏ایم و روز قیامت براى او نامه‏اى که آن را گشاده مى‏بیند بیرون مى‏آوریم - نامه‏ات را بخوان کافى است که امروز خودت حسابرس خود باشى.

کتاب اعمال

از آنجا که در آیات گذشته سخن از مسائل مربوط به معاد و حساب در میان بود، در آیات مورد بحث به مساله ((حساب اعمال انسانها)) و چگونگى آن در روز قیامت پرداخته مى گوید: ((اعمال هر انسانى را به گردنش قرار داداه ایم ))

(و کل انسان الزمناه طائره فى عنقه ). ((طائر)) به معنى پرنده است ، ولى در اینجا اشاره به چیزى است که در میان عرب معمول بوده که به وسیله پرندگان ، فال نیک و بد مى زدند، و از چگونگى حرکت آنها نتیجه گیرى مى کردند.

مثلا اگر پرنده اى از طرف راست آنها حرکت مى کرد آنرا به فال نیک مى گرفتند، و اگر از طرف چپ حرکت مى کرد آنرا به فال بد مى گرفتند.لذا غالبا این کلمه به معنى فال بد زدن به کار مى رود، در حالى که ((تفال)) بیش تر به فال نیک زدن گفته مى شود.

قرآن در حقیقت مى گوید: فال نیک و بد، و طالع سعد و نحس ، چیزى جز اعمال شما نیست که به گردنتان آویخته است ! تعبیر به ((الزمناه )) (ملازم او ساخته ایم ) و تعبیر به ((فى عنقه )) (در گردن او) همه دلیل بر این است که اعمال انسان و نتائج آن در دنیا و آخرت از او جدا نمى شوند، و باید در همه حال عهده دار و مسئول آنها باشد، هر چه هست عمل است و بقیه همه حرف. بعضى از مفسران این احتمال را نیز در اطلاق کلمه طائر بر اعمال انسانى داده اند که اعمال خوب و بد انسان گوئى همچون پرنده اى از وجود او برمى خیزد لذا به آن طائر اطلاق شده است .

قرآن سپس اضافه مى کند ما روز قیامت کتابى براى او بیرون مى آوریم که آن را در برابر خود گشوده مى بیند (و نخرج له یوم القیامة کتابا یلقاه منشورا). روشن است که منظور از کتاب چیزى جز کارنامه عمل انسان نیست همان کارنامه اى که در این دنیا نیز وجود دارد و اعمال او در آن ثبت مى شود، منتها در اینجا پوشیده و مکتوم است و در آنجا گشوده و باز.

تعبیر به ((نخرج )) (بیرون مى آوریم ) و همچنین تعبیر به منشور (گشوده نیز اشاره به همین معنى است که آنچه در اینجا پنهان و سربسته است در آنجا آشکار و باز مى شود. در این هنگام به او گفته مى شود، نامه اعمالت را خودت بخوان ! (اقرأ کتابک ). ((کافى است که خودت امروز حسابگر خویش باشى ! (کفى بنفسک الیوم علیک حسیبا).

یعنى آنقدر مسائل روشن و آشکار است و شواهد و مدارک زنده که جاى گفتگو نیست و هر کس این نامه عمل را بنگرد مى تواند قضاوت و داورى کند، هر چند شخص ((مجرم )) باشد، چرا که این نامه عمل چنانکه خواهد آمد، مجموعه اى از آثار خود عمل است ، و یا نفس اعمال ، و به این ترتیب چیزى نیست که بتوان آن را حاشا کرد.

آیا اگر من صداى خودم را از نوار ضبط صوت بشنوم ، یا عکس ‍ دقیق خود را به هنگام انجام یک عمل نیک یا بد ببینم مى توانم حاشا کنم ؟ کیفیت تشکیل نامه عمل در قیامت از این هم زندهتر و دقیقتر است.

کارنامه عجیب اعمال آدمى

در بسیارى از آیات قرآن و روایات ، سخن از نامه اعمال انسانها به میان آمده است ، از مجموع این آیات و روایات استفاده مى شود که همه اعمال آدمى با تمام جزئیات در نامه اى ثبت مى شود، و روز رستاخیز اگر انسان نیکوکار باشد نامه اعمالش بدست راست او، و اگر بدکار باشد نامه اعمالش را بدست چپ او مى دهند.

در سوره حاقه مى خوانیم : ((اما آنها که نامه اعمالشان بدست راستشان داده شده با سرفرازى و افتخار مى گویند هان بیائید و نامه اعمال ما را بخوانید))! (حاقه - 19) : اما کسى که نامه اعمالش در دست چپ او است مى گوید اى کاش نامه اعمالم را به دست من نمى دادند))! (حاقه - 25).

و در سوره کهف آیه 49 مى خوانیم : نامه هاى اعمال بنى آدم گسترده مى شود، در آن هنگام مجرمان را مى بینى از آنچه در آن ثبت است بیمنا کند، و مى گویند اى واى بر ما، این چه نامه اى است که هیچ گناه صغیره و کبیره اى نیست مگر آنرا ثبت و احصا کرده است ؟! و آنچه را انجام داده اند حاضر مى یابند، و پروردگارت به احدى ظلم نمى کند.

در حدیثى در ذیل آیه مورد بحث (اقرء کتابک …) از امام صادق (علیه السلام ) مى خوانیم : ((در آن روز انسان آنچه را انجام داده و در نامه عمل او ثبت است همه را به خاطر مى آورد، گوئى همان ساعت آنرا انجام داده است ! لذا فریاد مجرمان بلند مى شود و مى گویند: این چه نامه اى است که هیچ صغیره و کبیره اى را فروگزار نکرده است )). 

در اینجا این سؤ ال پیش مى آید که این نامه چیست ؟ و چگونه است ؟ بدون شک از جنس کتاب و دفتر و نامه هاى معمولى ، نیست ، و لذا بعضى از مفسران گفته اند این نامه عمل چیزى جز روح انسان نمى باشد که آثار همه اعمال در آن ثبت است  زیرا ما هر عملى انجام مى دهیم خواه ناخواه اثرى در روح و جان ما مى گذارد.

یا اینکه این نامه عمل ، اعضاى پیکر ما حتى پوست تن ما، و از آن بالاتر زمین و هوا و فضائى است که در آن اعمال خود را انجام مى‏دهیم ، چرا که اعمال ما گذشته از اینکه در جسم و همه ذرات پیکر ما نقش مى بندند، در هوا و زمین منعکس مى شوند.

گر چه این آثار براى ما در این دنیا محسوس و درک کردنى نیست ، اما بدون شک وجود دارد، و روزى که در آن روز دید تازه اى پیدا مى کنیم همه اینها را مى بینیم و مى‏خوانیم .

کلمه‏ى «طائر» در آیه، کنایه از عمل انسان است، زیرا اعمال انسان همچون پرنده پرواز دارد تا به صاحبش برسد و پرونده عمل هر کس، از خیر و شرّ، به گردنش آویخته مى‏شود.

امام صادق‏علیه السلام مى‏فرماید: انسان، اعمال خویش را در پرونده‏ى خود چنان واضح مى‏بیند که گویى همان ساعت آن را مرتکب شده است. فخر رازى مى‏گوید: مراد از کتاب، صفحه‏ى روح است که اعمال انسان در آن اثر مى‏گذارد و مراد از خواندن، درک و فهم آن است. در تفسیر المیزان، از کتاب، به نفس اعمال تفسیر شده است.

در روایات بسیارى توصیه شده که انسان پیش از قیامت، به حساب کار خود رسیدگى کند. «حاسبوا انفسکم قبل أن تُحاسبوا»  و اینگونه محاسبه‏ها، زمینه‏ى بیدارى انسان و نبود آن نشانه‏ى غفلت اوست. 

در حدیث آمده است: هر کس در دنیا از خود حساب بکشد، حسابش در آخرت آسان است. پس باید در همین دنیا کتاب زندگى و پرونده‏ى اعمال خود را بخوانیم تا ضعف‏ها را جبران و از بدى‏ها توبه کرده و به اعمال نیک خود بیافزاییم.

پیام آیات

در قرآن بارها به مسأله نامه‏ى عمل اشاره شده و در آیات مختلف نکاتى مطرح گردیده است، از جمله: 

1- نامه‏ى عمل براى همه است. «کلّ انسان اَلزمناه طائره...»

2- در آن نامه چیزى فروگذار نشده است. «لا یُغادر صغیرةً ولا کبیرة»

3- مجرمان از آن مى‏ترسند. «فتَرَى المجرمین مشفقین ممّافیه» 

4- خود انسان با خواندن نامه‏ى عملش، حاکم و داور است. «اِقرَء کتابک کفى بنفسک الیوم علیک حسیباً»

5- رستگاران، کتابشان به دست راست داده مى‏شود و دوزخیان به دست چپ. «اوتِىَ کتابه بیمینه... بشماله»

6- حساب و کتاب، براى همه است واستثنا ندارد. «کلّ انسان»

7- همه‏ى انسان‏ها با کارت شناسایىِ اعمال، در محشر حضور پیدا مى‏کنند. «کلّ انسان اَلزمناه طائره فى عُنقه»

8- عمل انسان، ملازم انسان است. «اَلزمناه... فى عُنُقِه»

9- سعادت و شقاوت انسان بستگى به اعمال خود او دارد، نه عوامل اتفاقى مانند شانس و اقبال. «اَلزَمناه طائره... »

10- براى خدا همه‏ى عمل‏ها روشن است، به گردن آویختن نامه‏ى اعمال، براى فهمیدن خود انسان است. «نُخرج له»

11- همه‏ى اعمال و حرکات انسان ثبت مى‏شود. گرچه ثبت اعمال در دنیا براى انسان محسوس نیست، ولى در قیامت، کارنامه‏ى عمل او گشوده و افشا خواهد شد. «کتاباً یَلقاه منشورا»

12- در قیامت، همه‏ى مردم قادر به خواندن نامه‏ى اعمال خود مى‏شوند. «اِقرَء»

13- در قیامت، وجدان‏ها بیدار مى‏شود. «نفسک»

14- قیامت، تنها دادگاهى است که مجرم علیه خودش حکم مى‏کند. «کفى بنفسک الیوم علیک حسیبا»

http://negarehnama.ir/index.php/match10

************************************************

مراد از طائر در آیه 13 از سوره اسراء چیست؟

علّت دیگری که نامه عمل را >طائر< می­گویند آن است که >خدای متعال در قیامت نامه­های اعمال را از محلّ اصلی نزد عرش _ علییّن و سجّین _ که مرکز جمع آوری آن­هاست, بر سر اهل محشر به پرواز در می­آورد و هر نامه­ای بر سر صاحبش خواهد نشست بدون آن­که اشتباهی رخ دهد, مانند ارواح که در قیامت به بدن­های خودشان بر می­گردند و مانند زنبور عسل که در شب تاریک هر یک داخل خانه­ی خود شده با آن­که خانه­هایشان همه مسدس و شبیه یکدیگر هستند و پا به فراش غیر نخواهند گذاشت.

http://www.hawzah.net/fa/Magazine/View/5659/5688/56017/